عوامل تعیین کننده رشد شهری در ایران (رهیافت رگرسیون وزنی جغرافیایی)

چکیده: امروزه، همه کشورهای جهان با پدیده شهرنشینی مواجه هستند، که افزایش جمعیت و به تبع آن توسعه شهرهای کوچک و بزرگ را به دنبال داشته است. شهرها به موازات تحولات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی دچار تحول، رشد و توسعه می شوند. رشد شهرهای موجود، خلق شهرهای جدید، رشد روستاها و تبدیل شدن آن به مراکز شهری در ادبیات اقتصاد شهری تحت عنوان توسعه شهری مطرح می گردد. هدف این مطالعه بررسی عوامل موثر بر توسعه شهری از دیدگاه اقتصاد شهری است. در این پژوهش با استفاده از الگو های توسعه شهری هندرسون، به بررسی عوامل تعیین کنند? رشد شهری به تفکیک شهرستان در ایران، بین سال های 1375 تا 1385بر اساس روش رگرسیون وزنی جغرافیایی (gwr) پرداخته می شود. مطابق با ادبیات اقتصاد سنجی فضایی، از این روش زمانی استفاده می شود که ناهمسانی فضایی وجود داشته باشد. به عبارت دیگر، مزیت این روش در برآورد تغییرات ضرایب رگرسیونی در طول فضا است. با توجه به ویژگی های متفاوت شهرنشینی در شهرستان های کشور نمی توان یک رابطه یکّه برای آن ها تعریف نمود، و بنابراین الگو با استفاده از این روش تصریح و برآورد گردیده است. همچنین، به منظور تکمیل بررسی های فضایی، الگو های وابستگی فضایی نیز تصریح و برآورد گردیده اند. از دیگر مزیت های این مطالعه لحاظ نمودن ماترییس وزنی فضایی در مراتب 1 و2 است که اثر شهرستان های مجاور مرتبه اول و مرتبه دوم بر رشد شهری هر شهرستان را اندازه گیری می کند. بر اساس نتایج بدست آمده، امکانات حمل ونقل و پتانسیل بازار اثر مثبت و معنی دار و سرمایه انسانی و جمعیت سال پایه اثر منفی و معنی دار بر رشد شهری داشته اند. تأثیر متغیر نسبت صنعت به خدمات در این پژوهش معنی دار نیست. از بین متغیسرهای لحاظ شده در الگو، تغییرات فضایی متغیر پتانسیل بازار تأیید شده در نتیجه اثرگذاری آن در هر یک از شهرستان ها متفاوت است. واژگان کلیدی: شهر، رشد شهری، تحلیل فضایی، رگرسیون وزنی جغرافیایی.